Het Rijk, in dit geval de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed, houdt sinds 1 oktober 2012 geen toezicht meer op de omgang met rijksmonumenten door gemeenten.
Rol van de Inspectie
Het toezicht op gemeenten berust in eerste instantie bij de betreffende gemeenteraad en vervolgens bij de provincies. Van 2005 tot en met 2012 deed de Inspectie steekproefsgewijs onderzoek naar de monumentenzorg bij gemeenten. De rapporten zijn openbaar en toegankelijk via deze website, vul bij trefwoord in "rijksmonumenten". Ook zijn er thematische rapporten verschenen over o.a. monumentencommissies, provinciale steunpunten monumentenzorg en bouw- en cultuurhistorisch onderzoek bij gemeenten.
De Inspectie volgt als toezichthouder de ontwikkelingen in het toezichtsveld, zoals de werking van het monumentenstelsel. Zo bevraagd de Inspectie tweejaarlijks alle gemeenten in Nederland over de taakuitvoering op het gebied van monumenten en archeologie en publiceert de monitor gemeenten. Daarnaast voert de Inspectie thema onderzoeken uit en kan ze gemeenten adviseren over strafrechtelijke handhaving. Op verzoek van de bewindspersoon van OCW houdt de Inspectie Overheidsinformatie en Informatie vanaf 1 januari 2017 toezicht op professionele organisaties voor monumentenbehoud.
