Toezicht op het monumentenstelsel

  • De Inspectie ziet toe op het functioneren van het monumentenstelsel. Zij volgt de ontwikkelingen in het toezichtveld en onderzoekt hoe regels in de praktijk uitpakken. In dat kader bevraagt zij tweejaarlijks alle gemeenten en alle professionele organisaties voor monumentenbehoud.
  • De Inspectie houdt toezicht op de professionele organisaties voor monumentenbehoud. Op deze pagina leest u meer hierover (aanwijzing, toetsing, monitor, databank).
  • Een ander belangrijk onderdeel van het monumentenstelsel is het toezicht door provincies op de invulling door gemeenten van hun taken op het gebied van monumenten en archeologie, het interbestuurlijk toezicht. De Inspectie volgt hier de ontwikkelingen op verzoek van de minister van Cultuur. 
  • De Inspectie onderzoekt ook hoe de strafrechtelijke handhaving van overtredingen van de monumentenwetgeving functioneert en adviseert gemeenten.

Op de pagina Monumenten staat en overzicht van deze onderwerpen. In de jaarverslagen en werkprogramma's  van de Inspectie staan alle activiteiten verder beschreven. De uitgebrachte rapporten en brieven over monumenten staan onder publicaties

Toezicht op Professionele organisaties voor Monumentenbehoud.

Een professionele organisatie voor monumentenbehoud (POM) beschikt over meer dan 20 rijksmonumenten en toont aan deze op een professionele wijze in stand te houden. Jaarlijks kunnen organisaties, na een advies van de Raad voor Cultuur, door de minister worden aangewezen als POM. Met deze aanwijzing wil de rijksoverheid goed eigenaar- en opdrachtgeverschap stimuleren. Voor de organisaties biedt de status van professionele organisatie voordelen bij de aanvraag voor instandhoudingssubsidie.

Op verzoek van de bewindspersoon van OCW ziet de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed vanaf 2017 erop toe dat de POM’s blijven voldoen aan de criteria van de Subsidieregeling instandhouding monumenten (zie hoofdstuk 3). 

Toetsingskader 

De Inspectie maakt bij de uitoefening van haar toezichttaak gebruik van een algemeen toezichtkader en van het 'toetsingskader Professionele organisaties voor monumentenbehoud'. In het toetsingskader werkt de Inspectie uit hoe zij invulling geeft aan het toezicht op Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud (POM’s). Het toezicht richt zich op de belangrijkste risico’s als gevolg van onvoldoende naleving van wet- en regelgeving en houdt rekening met de eigen verantwoordelijkheid van de organisaties.

Monitor

Tweejaarlijks vullen professionele organisaties voor monumentenbehoud (POM’s) de monitor van de Inspectie in. De monitorgegevens van 2023-2024 zijn openbaar. Daarnaast inspecteert de Inspectie regelmatig alle organisaties op on derwerpen als het borgen van deskundigheid, het gebruik van uitvoeringsrichtlijnen of het beschikken over kennis.

Over de databank monitor Professionele organisaties voor Monumentenbehoud

De POM’s worden met deze monitor door de Inspectie bevraagd over diverse aspecten van hun organisatie en activiteiten. Ook geven de uitkomsten inzicht in de mate waarin de POM’s voldoen aan de voorwaarden van de Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim). In de databank zijn de antwoorden verzameld die de POM’s zelf hebben gegeven; deze informatie is niet geverifieerd door de Inspectie. De respons geeft een indicatie van hoe het gaat volgens opgave van de POM’s.

De gegevens uit deze monitor zijn verzameld in een databank en bedoeld voor beheer, analyse en presentatie van statistische informatie. Op de homepagina vindt u een instructie voor het gebruik van de databank. Meer informatie over het gebruik van de databank is ook te vinden op de startpagina over de databank

Hergebruik gegevens

Gegevens mogen gebruikt worden met naamsvermelding en is niet bedoeld voor commerciële colportage. Bij gebruik van de monitorgegevens wordt op prijs gesteld dat wordt vermeld: 'Bron: Monitor professionele organisaties voor monumentenbehoud 2023-2024 | Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed'.

Deze pagina is bijgewerkt op 26 november 2025.