Sanctiemaatregelen

Sanctiemaatregelen zijn instrumenten die in het buitenlandse en veiligheidsbeleid van de Verenigde Naties (VN) en de EU worden ingezet als een reactie op schendingen van het internationale recht of van mensenrechten, vaak als gevolg van een conflictsituatie.

Op het gebied van cultuurgoederen zijn door de Veiligheidsraad van de VN en de EU maatregelen genomen met het doel om het cultureel erfgoed van Irak en Syrië te beschermen. Door conflictsituaties wordt het cultureel erfgoed ernstig bedreigd door onder andere illegale opgravingen, vernietiging en diefstal.

De Resoluties van de VN Veiligheidsraad voor de bescherming van het culturele erfgoed van Irak en Syrië zijn opgenomen in EU Verordeningen :

In de Verordeningen is een verbod opgenomen voor een aantal soorten cultuurgoederen die niet mogen worden ingevoerd, uitgevoerd of waarin mag worden gehandeld. Het gaat om voorwerpen van archeologisch, historisch, cultureel, wetenschappelijk of religieus belang die door Irak en Syrië wettelijk zijn beschermd.  Bekende voorbeelden zijn kleitabletten of vruchtbaarheidsbeeldjes.

In Nederland zijn de EU verordeningen opgenomen in de Sanctieregelingen Irak 2004 II en Syrië 2012. Schendingen van deze regels worden in Nederland aangemerkt als misdrijf of overtreding.

Naast de Sanctieregelingen voor Irak en Syrië gelden ook beperkingen voor de handel in kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten uit Noord-Korea. Dit is gebaseerd op Verordening (EU) 2017/15091 betreffende beperkende maatregelen tegen de Democratische Volksrepubliek Korea, vanwege de kernproeven in dat land.

De grondslag voor de nationale regelgeving ligt in de Sanctiewet 1977.

De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed houdt toezicht op de naleving en werkt daarbij nauw samen met douane, politie, experts en internationale collega’s. Het ministerie van Buitenlandse zaken is verantwoordelijk voor de algehele coördinatie van de sanctieregelingen.

Op de website van de International Council of Museums (ICOM) vindt u specifieke informatie over cultuurgoederen. Daarnaast kunt u op de website van de UNESCO nadere informatie vinden over het erfgoed uit  Syrië en Irak.   

Sanctieregeling Irak 2004 II

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft vanwege de oorlog in Irak restricties aan de handel in Iraaks erfgoed gesteld. Doel hiervan is de veilige terugkeer van cultuurgoederen naar Irak te vergemakkelijken. Op Europees niveau zijn de restricties vastgelegd in Verordening ( EG ) nr. 1210/2003 van 7 juli 2003. Om welke goederen het precies gaat, is vastgelegd in een bijlage. De verordening is in Nederland geïmplementeerd in de Sanctieregeling Irak 2004 II.

Verbod

De Sanctieregeling bevat het volgende verbod:

"Handel in Irakese cultuurgoederen en andere voorwerpen van archeologisch, historisch, cultureel, groot wetenschappelijk en religieus belang, indien deze illegaal uit Irak zijn meegenomen, met name indien de voorwerpen een integrerend onderdeel vormen van de openbare collecties die worden vermeld in de inventarissen van Iraakse musea, archieven of vaste collecties van bibliotheken, of in de inventarissen van Irakese religieuze instellingen, of redelijkerwijs kan worden vermoed dat de goederen Irak hebben verlaten zonder de toestemming van hun rechtmatige eigenaar of in strijd met de Iraakse wet- en regelgeving."

Het handelsverbod geldt niet voor voorwerpen die vóór 6 augustus 1990 uit Irak zijn uitgevoerd.

Sanctieregeling Syrië 2012

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft vanwege de oorlog in Syrië restricties aan de handel in cultureel erfgoed gesteld. Doel hiervan is de veilige terugkeer van cultuurgoederen naar Syrië te vergemakkelijken. Op Europees niveau zijn de restricties vastgelegd in Verordening ( EU) nr. 1332/2013. Om welke goederen het precies gaat, is vastgelegd in een bijlage. De verordening is in Nederland geïmplementeerd in de Sanctieregeling Syrië 2012.

Verbod

De Sanctieregeling bevat het volgende verbod:

“De invoer, uitvoer en overdracht van, en de verlening van tussenhandeldiensten in verband met de invoer, uitvoer of overdracht van Syrische cultuurgoederen en andere goederen van archeologisch, historisch, cultureel, groot wetenschappelijk of religieus belang, met inbegrip van de in bijlage XI opgenomen goederen, zijn verboden, wanneer redelijkerwijs kan worden vermoed dat de goederen uit Syrië zijn weggehaald zonder de toestemming van hun rechtmatige eigenaar of in strijd met de Syrische wetgeving of het internationale recht, met name indien de goederen een integrerend onderdeel vormen van de openbare collecties die worden vermeld in de inventarissen van Syrische musea, archieven, vaste collecties van bibliotheken of de inventarissen van Syrische religieuze instellingen.”

Het handelsverbod geldt niet voor voorwerpen die vóór 15 maart 2011 uit Syrië zijn uitgevoerd.

Sanctieregeling Noord-Korea

Vanwege de kernproeven in Noord-Korea is een verbod opgelegd aan de handel met dit land. Kunstvoorwerpen (als onderdeel van luxegoederen) maken deel uit van de handelsrestricties. Op Europees niveau is het verbod vastgelegd in Verordening (EU) 2017/15091.

In artikel 10 en de bijlage VIII bij de Verordening zijn de handelsrestricties nader uitgewerkt. De verordening is in Nederland geïmplementeerd in de Sanctieregeling Noord-Korea 2017.

Verbod

Het verbod is neergelegd in Verordening (EU) 2017/1509 van de Raad van 30 augustus 2017, betreffende beperkende maatregelen tegen de Democratische Volksrepubliek Korea en tot intrekking van Verordening (EG) nr 329/2007.

Artikel 10 uit deze Verordening luidt:

  1. Er geldt een verbod op:
  • a) de directe of indirecte verkoop, levering of overdracht aan of uitvoer naar Noord-Korea van de in bijlage VIII vermelde luxegoederen;
  • b) de directe of indirecte invoer, aankoop of overdracht uit Noord-Korea van de in bijlage VIII vermelde luxegoederen, ongeacht of deze van oorsprong zijn uit Noord-Korea.

De verbodsbepaling van lid 1, onder b), is niet van toepassing op de persoonlijke bezittingen van reizigers of op goederen zonder handelskarakter die reizigers voor persoonlijk gebruik in hun bagage meevoeren. Ook is lid 1 niet van toepassing op goederen die noodzakelijk zijn voor de officiële doelen van diplomatieke of consulaire missies van de lidstaten in Noord-Korea of van internationale organisaties die bescherming genieten op grond van het internationaal recht, of op de persoonlijke bezittingen van hun personeelsleden.

In Bijlage VIIII, en horende bij de in art. 10 genoemde luxegoederen wordt onder 20) nadere invulling gegeven: kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten.

Deze pagina is bijgewerkt op 11 februari 2021.