De Erfgoedwet legt de eigenaar van een beschermd voorwerp of verzameling enkele verplichtingen op. Deze zijn vooral van administratieve aard en gaan over de verplaatsing van het voorwerp. De Inspectie zal de naleving ervan controleren. Daarnaast heeft de eigenaar van een wettelijk beschermd voorwerp of een wettelijk beschermde recht op een aantal financiële en juridische voordelen.
Toezicht door de Inspectie
De Inspectie tracht om eens in de vier jaar alle voorwerpen en verzamelingen te zien. Hiertoe voert de Inspectie jaarlijks gemiddeld 35 controles uit op de geregistreerde verblijfplaats in Nederland van wettelijk beschermde cultuurgoederen en verzamelingen. Deze controles en de voorlichting die daarbij aan de eigenaren en beheerders wordt gegeven, moeten het risico tegengaan dat beschermde cultuurgoederen voor het Nederlandse erfgoed verloren gaan. Ook attendeert de Inspectie de eigenaren en beheerders op evidente tekortkomingen in de bewaaromstandigheden van de beschermde cultuurgoederen.
Daarnaast beheert de Inspectie alle gegevens van de wettelijk beschermde cultuurgoederen en verzamelingen en houdt de Inspectie de inhoud van het register actueel. Het register is voor iedereen via de website van de RCE toegankelijk. Uit privacyoverwegingen en uit oogpunt van veiligheidszorg is het register geanonimiseerd.
Welke verplichtingen heeft u als eigenaar?
Bent u eigenaar van een beschermd voorwerp dan bent u verplicht om in onderstaande gevallen een aantal handelingen te doen.
Melden van vermissing, diefstal en binnenlandse verplaatsingen en overdracht eigendom binnen Nederland
Als een beschermd cultuurgoed vermist of gestolen is, moet dit direct bij de Inspectie gemeld worden. De Inspectie raadt aan om ook aangifte van de vermissing of diefstal bij de politie te doen. Hierbij kan de Inspectie assisteren en haar contacten met de politie inschakelen.
Indien een beschermd cultuurgoed binnen Nederland van verblijfplaats verandert, zoals voor een tentoonstelling of restauratie moet dit vooraf bij de Inspectie gemeld worden. Zorg dat degene bij wie het beschermde voorwerp tijdelijk verblijft op de hoogte is van de beschermde status van het voorwerp dat hij onder zijn hoede krijgt. Ook voor de tijdelijke bezitter gelden zekere verplichtingen samenhangend met de beschermde status van het voorwerp, zoals het melden van verplaatsingen en het toelaten van de Inspectie voor controle.
Het is toegestaan een beschermd voorwerp binnen Nederland te verkopen, vooropgesteld dat het voorwerp binnen Nederland blijft. De voorgenomen verkoop en de naam en het adres van de nieuwe eigenaar moeten worden gemeld aan de Inspectie. Hiermee blijft de Nederlandse staat op de hoogte van de verblijfplaats van het voorwerp. De verkoper is bovendien verplicht de koper te informeren over de beschermde status van het voorwerp.
Meldingen van vermissing, diefstal of verplaatsingen moeten per brief/mail of via het contactformulier worden gemeld aan de Inspectie.
Melden tijdelijke uitvoer naar het buitenland
Het is verboden om zonder schriftelijke toestemming vooraf een wettelijk beschermd voorwerp tijdelijk naar het buitenland te brengen, bijvoorbeeld voor een tentoonstelling of restauratie. Alleen de minister van OCW kan hiervoor toestemming verlenen. U kunt uw melding én verzoek om toestemming per brief/mail of via het contactformulier richten aan de Inspectie. U hoeft voor de toestemming dus geen afzonderlijk verzoek bij de minister van OCW in te dienen.
Naast schriftelijke toestemming is voor tijdelijke uitvoer buiten de Europese Unie een uitvoervergunning nodig voor voorwerpen boven een bepaalde waarde en ouderdom, volgens Verordening (EG) nr. 116/2009. Een aanvraag hiertoe kunt u doen bij de Belastingdienst/Centrale Dienst voor In- en Uitvoer.
Toestemming vragen voor definitieve uitvoer en verkoop naar het buitenland
Voor definitieve uitvoer of verkoop van een beschermd voorwerp aan een persoon of instantie in het buitenland is vooraf toestemming nodig van de minister van OCW. Een verzoek om toestemming moet bij de algemeen directeur van de RCE ingediend worden.
De minister kan bedenkingen aanvoeren tegen de verplaatsing van het voorwerp naar het buitenland. Een kennisgeving van dergelijke bedenkingen geldt als een aanbod tot aankoop door de staat.
Welke rechten heeft u als eigenaar?
Bent u eigenaar van een beschermd voorwerp dat heeft u recht op drietal tegemoetkomingen.
Restauratiesubsidie aanvragen
Bij het Mondriaan Fonds kunt u een subsidie aanvragen voor de restauratie van een wettelijk beschermd voorwerp. De subsidie kan oplopen tot 60% van de variabele kosten.
Betaling van erfbelasting met kunstvoorwerpen
U kunt een wettelijk beschermd voorwerp aanbieden aan de Staat om zo (een deel van) uw erfbelasting te betalen. Dit heet ‘betaling van erfbelasting in natura’. De erfbelasting die u op deze manier voldoet, bedraagt maximaal 120% van de waarde van het voorwerp. Een verzoek voor deze vorm van kwijtschelding dient u in bij het ministerie van Financiën. In de folder ‘Kunst uit een erfenis’ van de Belastingdienst vindt u meer informatie over deze kwijtscheldingsregeling. Informatie over het nalaten of schenken van kunstwerken aan het Rijk zie ook de website van de RCE.
Terugvorderen van cultuurbezit
Indien het beschermd cultuurgoed gestolen en illegaal uitgevoerd is uit Nederland, kan de Inspectie hulp bieden bij het terugvorderen. Het is namelijk mogelijk om op basis van de Erfgoedwet (inclusief UNESCO-verdrag 1970) het voorwerp terug te vorderen van een aangesloten verdragsstaat. Deze wereldwijde bescherming is een uitbreiding van de Richtlijn 2014/60/EU over bescherming binnen het grondgebied van de EU. Die zegt dat lidstaten cultuurgoederen kunnen terugvorderen die illegaal naar een ander land zijn gebracht.
Welke tips voor behoud en beheer?
Bent u eigenaar van beschermd cultuurgoed dan zijn er drietal tips voor goed behoud en beheer van het voorwerp.
Behoud
De Inspectie beveelt aan het voorwerp op zo te bewaren, dat de risico’s van verval, schade en verlies zo klein mogelijk zijn. Dit betekent bijvoorbeeld dat een schilderij niet in de volle zon of boven een brandende open haard hangt of dat houten beelden regelmatig op aantasting door houtworm gecontroleerd worden. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed geeft onder andere advies over conservering en het omgaan met museale voorwerpen. Bruikbare informatie is ook te vinden op de website van het Landelijk Contact van Museumconsulenten.
Veiligheid
Om het risico van diefstal en andere calamiteiten te beperken, is het aan te bevelen het voorwerp op een veilige manier en veilige locatie te presenteren en te bewaren. Ook adviseert de Inspectie bij de veiligheidsregio (plaatselijke politie en brandweer) kenbaar te maken dat er beschermede voorwerpen in het pand zijn.
Documentatie
Voor beheer en behoud is een goede registratie en fotodocumentatie van voorwerpen belangrijk. Bij diefstal of vermissing van waardevolle voorwerpen moet zo snel mogelijk aangifte worden gedaan bij de politie. Daarbij helpt een goede documentatie van voorwerpen.
