Verbeteringen nodig bij archeologische opgravingen door onderwijsinstellingen
Saxion Hogeschool Deventer, Universiteit Leiden en de Rijksuniversiteit Groningen voldoen aan de voorwaarden voor een uitzondering op de certificeringsplicht voor archeologische opgravingen. Tegelijkertijd ziet de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed ruimte voor verbeteringen in de voorbereiding, uitvoering en vastlegging van het veldwerk. Dit verschilt per onderwijsinstelling.
Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA)
In Nederland is het verboden om zonder certificaat opgravingen te doen. De Inspectie houdt toezicht op personen en instellingen die uitgezonderd zijn van dit opgravingsverbod. Dat zijn onder andere universiteiten en hogescholen die archeologisch veldwerk verrichten. Zij mogen opgraven zonder certificaat in het kader van het onderwijs dat ze geven. Daarbij moeten ze wel voldoen aan de wettelijke verplichtingen en normen zoals de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Deze norm beschrijft de inhoudelijke en ambachtelijke eisen die worden gesteld aan archeologisch onderzoek.
Archeologische opgravingen geinspecteerd
In het voorjaar van 2024 bezocht de Inspectie archeologische opgravingen van de genoemde onderwijsinstellingen in Putten, Oss en Haren. Hierbij bekeek de Inspectie het archeologisch veldwerk in de praktijk en vroeg zij documentatie op.
Hoewel de drie instellingen voldoen aan de voorwaarden voor een uitzondering op de certificeringsplicht, constateert de Inspectie op verschillende onderdelen verbeterpunten om volledig te voldoen.
Verbeterpunten
Aan alle drie de instellingen geeft de Inspectie mee om de laatste versie van de KNA tijdig en volledig te implementeren, zowel in het veldwerk als het onderwijs.
Ook moeten Saxion Hogeschool en Rijksuniversiteit Groningen ‘voorbehouden handelingen’ vastleggen met datum en handtekening. Hiermee wordt bedoeld de handelingen binnen het archeologisch onderzoek die alleen bevoegde personen mogen uitvoeren of goedkeuren. Dit versterkt de kwaliteit, transparantie en controleerbaarheid van het archeologische proces.
Universiteit Leiden en Rijksuniversiteit Groningen moeten daarnaast hun eerste bevindingen tijdig in Archis, het landelijke registratiesysteem voor archeologische informatie in Nederland, melden.
Verder beveelt de Inspectie Saxion Hogeschool aan om te werken met een Programma van Eisen dat aansluit op het onderzoeksgebied en wijzigingen daarin goed te documenteren. Zo’n programma is nodig om vooraf duidelijk vast te leggen wat er precies onderzocht wordt, waarom dat gebeurt en hoe het onderzoek zorgvuldig en volgens de regels wordt uitgevoerd.
Aanbevelingen en publicatie rapporten
Met deze en andere aanbevelingen draagt de Inspectie bij aan een verdere verbetering van de kwaliteit van archeologisch onderzoek door onderwijsinstellingen.
Alle betrokken onderwijsinstellingen hebben in een reactie aangegeven dat ze de verbeterpunten al hebben aangepakt of er mee bezig zijn.
De rapporten over Saxion Hogeschool, Universiteit Leiden en de Rijksuniversiteit Groningen en hun reacties zijn gepubliceerd op de website van de Inspectie.