Hoeveel rijksmonumenten beheren professionele organisaties voor monumentenbehoud (POM’s) en hoe waarborgen zij de kwaliteit van hun werk? Deze en andere vragen worden beantwoord in de rapportage Monitor 2023-2024 professionele organisaties voor monumentenbehoud, van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. De rapportage geeft inzicht in de algemene trends in het beheer van rijksmonumenten door POM’s en laat zien hoe zij hun beleid en uitvoering vormgeven.
Over de monitor
POM’s zijn organisaties voor monumentenbehoud die minimaal twintig rijksmonumenten bezitten. Zij moeten aantonen dat zij deze monumenten op een professionele manier in stand houden. De Inspectie toetst hierop en zet hierbij ook de monitor in. Dit is een vragenlijst die de organisaties elke twee jaar invullen. Hierin vraagt de Inspectie naar uiteenlopende aspecten van de organisatie en haar werkzaamheden, zoals de borging van beleid en de kwaliteit van de uitvoering. De monitor geeft organisaties inzicht in hoe zij ervoor staan op deze punten. Voor de Inspectie vormt de monitor een belangrijke bron voor risicoanalyses en toekomstige inspecties. Alle 29 POM’s (in 2024) hebben deelgenomen aan de monitor.
Een greep uit de resultaten
Ten minste de helft van de rijksmonumenten van POM’s moet in goede staat zijn. Alle POM’s geven aan dat bij meer dan 50% van hun rijksmonumenten de staat van onderhoud goed is. Dat is een verbetering ten opzichte van de vorige monitor, waarin vier van de (toen nog 27) POM’s aangaven dat dit bij minder dan 50% van hun monumenten het geval was. Dat in de praktijk (nog) niet alle rijksmonumenten in goede staat verkeren, komt doordat sommige POM’s bewust monumenten in slechte staat aankopen om deze te restaureren. Hierdoor hebben zij relatief veel rijksmonumenten in een matige of slechte staat in hun bezit.
Daarnaast moeten POM’s beschikken over vastgesteld beleid, niet ouder dan vier jaar, waarin de kwaliteit van de werkzaamheden aan cultureel erfgoed is beschreven. In dit beleid staat onder meer hoe het onderhoud van monumenten planmatig wordt uitgevoerd en hoe wordt gezorgd voor voldoende deskundigheid bij de werkzaamheden. 90% van de POM’s zegt te beschikken over actueel kwaliteitsbeleid. Dat is een stijging ten opzichte van de vorige monitor (2022-2023) toen dit percentage op 81% lag. Hoe actueler het beleid, hoe beter organisaties kunnen inspelen op de nieuwste inzichten en kennis binnen het vakgebied.
Bij de uitvoering van werkzaamheden werken POM’s vaak samen met erkende bedrijven. Bijna 90% zegt dit regelmatig tot altijd te doen. Hoewel het niet verplicht is om gecertificeerde partijen in te schakelen, draagt dit wel bij aan de kwaliteit en betrouwbaarheid van het werk.
Databank
De resultaten van de monitor zijn toegevoegd aan de databank van de Inspectie. Hierin kunnen de antwoorden per vraag van alle deelnemende beheerders worden geraadpleegd.